12 LEVHA KANUNLARI
12 LEVHA KANUNLARI
Geçmişte birçok eski çağ medeniyetlerinin hukuk kuralları günümüzdeki hukuk kurallarına ilham olmuştur, bu blogda ise eski çağ medeniyetlerinden Roma Devleti'nin ilk yazılı kanunları olan 12 levha kanunlarından bahsedeceğim.
Geçmişte birçok eski çağ medeniyetlerinin hukuk kuralları günümüzdeki hukuk kurallarına ilham olmuştur, bu blogda ise eski çağ medeniyetlerinden Roma Devleti'nin ilk yazılı kanunları olan 12 levha kanunlarından bahsedeceğim.
Roma'da Sosyal Yapı
Bu kanunların ortaya çıkma sebebi için önce Roma Devleti'ndeki toplumsal sınıfları bilmemiz bizim için yararlı olacaktır. Roma toplumu, son derece hiyerarşik bir yapıya sahipti; toplumun en alt kesiminde köleler, onların üstünde azledilmişler ve en üstte de özgür doğmuş vatandaşlar vardı fakat özgür vatandaşlar aralarında da sınıflara ayrılmıştı, en net ve eski ayrım soyağaçları şehrin 100 kurucu atasına dayandırabilen patriciler ve bunu yapamayan plebler idi bu sınıflar. Sınıflar arasında sürekli bir dengesizlik vardı; patricilerin siyasi, adli, dini ve iktisadi sahalarda ayrıcalığı vardı, devletin yüksek memuriyetlerine ve rahipliklere seçilebiliyor, yazılı olmayan örf ve adete göre iş gören toprakların bir kısmını işliyor, Roma mahkemelerinde yargıçlık vazifesini yine yalnız onlar görüyordu. Devlet kullanmadığı toprakları vatandaşlarına ufak bir ücret karşılığında satıyordu ki, bundan asıl faydalananlar yine patriciler oluyordu. Böylece elinde gayet az bir toprağı olan pleb bir vatandaş askere giderken gerekli bütün masrafları kendisi karşılamak zorunda olduğu için, durumu büsbütün bozuluyor ve bunu düzeltmek için, durumu iyi olanlardan aldığı borcunu vaktinde ödeyemediği zaman, köle oluyordu. 12 Levha Kanunları'nın oluşumu
Önceden de bahsettiğimiz üzere Roma Devleti'ndeki toplumsal hayat yüksek düzeyde soyluluğa dayanıyordu ve adaletsizdi bu adaletsizlikten dolayı pleblerin baskıları sonucu 10 kişilik decemviri adı verilen bir komisyon kurulmuş ve Solon Kanunları'ndan yararlanarak ilk 10 levha MÖ 451 diğer iki levha ertesi yılllarda yazılmak üzere toplam 2 yıllık bir süreç ile bu kanunlar oluşturulmuştur.
12 Levha Kanunları'ndan bazı maddeler
- Bir kimse, kendisine borcu olan bir kişiyi hâkim karşına götürür. Eğer borçlu, borcunu ödeyemezse; alacaklı olan kişi kesin bir şekilde belirtilen hususlara uyarak borçluya el koyabilir, onu evine götürebilir ve zincire vurabilir. Borçlu borcunu yine ödeyemezse alacaklı onu öldürebilir ya da köle olarak satabilir. Eğer alacaklı olanların sayısı birden fazla ise borçlu, alacaklı sayısı kadar parçalara ayrılır.
- Anne ve babayı öldürme, kundakçılık ve vatana ihanet suçunu işleyenler önce kırbaçlanır, zincire vurulur ve yakılarak öldürülürler.
- Yalancı şahitlik yapan kişi uçurumdan aşağı atılarak öldürülür.
- Gece hırsızlık yapıldığında ve hırsız suçüstü yakalandığında öldürülebilir. Daha hafif durumlarda ise hırsız, verdiği zararın iki katını öder.
12 Levha Kanunları'ndaki Amaç
Tarihçilerin bizlere getirdikleri bu maddelerdeki kısımlara göre 12 Levha Kanunları'nda iki amaç hedeflenmişti; bunlardan ilki siyasi gaye, asillerle halk arasında olabildiği kadar adaletli ve eşit olmak, ikinci gaye ise hukuki gaye, örf ve adetleri toplayıp tespit etmektir.
12 Levha Kanunları'nın oluşumu
Önceden de bahsettiğimiz üzere Roma Devleti'ndeki toplumsal hayat yüksek düzeyde soyluluğa dayanıyordu ve adaletsizdi bu adaletsizlikten dolayı pleblerin baskıları sonucu 10 kişilik decemviri adı verilen bir komisyon kurulmuş ve Solon Kanunları'ndan yararlanarak ilk 10 levha MÖ 451 diğer iki levha ertesi yılllarda yazılmak üzere toplam 2 yıllık bir süreç ile bu kanunlar oluşturulmuştur.
12 Levha Kanunları'ndan bazı maddeler
- Bir kimse, kendisine borcu olan bir kişiyi hâkim karşına götürür. Eğer borçlu, borcunu ödeyemezse; alacaklı olan kişi kesin bir şekilde belirtilen hususlara uyarak borçluya el koyabilir, onu evine götürebilir ve zincire vurabilir. Borçlu borcunu yine ödeyemezse alacaklı onu öldürebilir ya da köle olarak satabilir. Eğer alacaklı olanların sayısı birden fazla ise borçlu, alacaklı sayısı kadar parçalara ayrılır.
- Anne ve babayı öldürme, kundakçılık ve vatana ihanet suçunu işleyenler önce kırbaçlanır, zincire vurulur ve yakılarak öldürülürler.
- Yalancı şahitlik yapan kişi uçurumdan aşağı atılarak öldürülür.
- Gece hırsızlık yapıldığında ve hırsız suçüstü yakalandığında öldürülebilir. Daha hafif durumlarda ise hırsız, verdiği zararın iki katını öder.
12 Levha Kanunları'ndaki Amaç
Tarihçilerin bizlere getirdikleri bu maddelerdeki kısımlara göre 12 Levha Kanunları'nda iki amaç hedeflenmişti; bunlardan ilki siyasi gaye, asillerle halk arasında olabildiği kadar adaletli ve eşit olmak, ikinci gaye ise hukuki gaye, örf ve adetleri toplayıp tespit etmektir.
Yapılan değişiklikler
Bazı patrisyenler 12 Levha'nın tüzüğünü kabul etmeyi reddettiklerinden kısa bir süre sonra, pratik uygulama sorunları ortaya çıktı. Sıradan insanlar da, zaten yürürlükte olan ancak şimdiye kadar bu kadar şeffaf hale getirilmeyen kuralların birçoğunu ilk kez görünce şaşırdılar. Bu faktörler, MÖ 449'da pleblerin ayaklanmasına ve decemviri'nin zorunlu istifasına yol açtı. Roma anayasası revize edildi, tribün ve konsolosluk kurumları eski haline getirildi ve On İki Levha Roma hukukunun temeli oldu. Gerçek bronz tabletler, tüm vatandaşların görmesi için Roma Forumu'nda kuruldu ve Cicero, öğrencilerin onları eğitimlerinin bir parçası olarak incelediklerini tespit etti.
Bu erken sorunlara ek olarak, orijinal tablolardaki bazı özel yasalar, patrisyenler ve plebler arasındaki evlilikleri yasaklayanlar gibi çok uzun ömürlü değildi. Bu yasa, MÖ 445'te lex Canuleia'nın yürürlüğe girmesiyle iptal edildi. On İki Tablodaki diğer yasalar zamanla değiştirildi ve MÖ 3. yüzyıldan itibaren, bunların yerini sürekli olarak gelişen Roma toplumu ve Cumhuriyet'in dramatik genişlemesi ile daha alakalı yasalar aldı.
Bu erken sorunlara ek olarak, orijinal tablolardaki bazı özel yasalar, patrisyenler ve plebler arasındaki evlilikleri yasaklayanlar gibi çok uzun ömürlü değildi. Bu yasa, MÖ 445'te lex Canuleia'nın yürürlüğe girmesiyle iptal edildi. On İki Tablodaki diğer yasalar zamanla değiştirildi ve MÖ 3. yüzyıldan itibaren, bunların yerini sürekli olarak gelişen Roma toplumu ve Cumhuriyet'in dramatik genişlemesi ile daha alakalı yasalar aldı.
12 Levha Kanunları'nın Önemi
Roma için önemi
12 Levha Kanunları, Roma toplumunda hukukun temelini oluşturmuş ve hukukun yazılı hale gelmesiyle adalet sistemini daha şeffaf ve erişilebilir kılmıştır.
Bazı patrisyenler 12 Levha'nın tüzüğünü kabul etmeyi reddettiklerinden kısa bir süre sonra, pratik uygulama sorunları ortaya çıktı. Sıradan insanlar da, zaten yürürlükte olan ancak şimdiye kadar bu kadar şeffaf hale getirilmeyen kuralların birçoğunu ilk kez görünce şaşırdılar. Bu faktörler, MÖ 449'da pleblerin ayaklanmasına ve decemviri'nin zorunlu istifasına yol açtı. Roma anayasası revize edildi, tribün ve konsolosluk kurumları eski haline getirildi ve On İki Levha Roma hukukunun temeli oldu. Gerçek bronz tabletler, tüm vatandaşların görmesi için Roma Forumu'nda kuruldu ve Cicero, öğrencilerin onları eğitimlerinin bir parçası olarak incelediklerini tespit etti.
Bu erken sorunlara ek olarak, orijinal tablolardaki bazı özel yasalar, patrisyenler ve plebler arasındaki evlilikleri yasaklayanlar gibi çok uzun ömürlü değildi. Bu yasa, MÖ 445'te lex Canuleia'nın yürürlüğe girmesiyle iptal edildi. On İki Tablodaki diğer yasalar zamanla değiştirildi ve MÖ 3. yüzyıldan itibaren, bunların yerini sürekli olarak gelişen Roma toplumu ve Cumhuriyet'in dramatik genişlemesi ile daha alakalı yasalar aldı.
Bu erken sorunlara ek olarak, orijinal tablolardaki bazı özel yasalar, patrisyenler ve plebler arasındaki evlilikleri yasaklayanlar gibi çok uzun ömürlü değildi. Bu yasa, MÖ 445'te lex Canuleia'nın yürürlüğe girmesiyle iptal edildi. On İki Tablodaki diğer yasalar zamanla değiştirildi ve MÖ 3. yüzyıldan itibaren, bunların yerini sürekli olarak gelişen Roma toplumu ve Cumhuriyet'in dramatik genişlemesi ile daha alakalı yasalar aldı.
12 Levha Kanunları'nın Önemi
Roma için önemi
Hukukun Yazılı Hale Gelmesi
- Daha önce hukuk sözlü olarak aristokrat sınıf tarafından uygulanıyordu.
- Patriciler (üst sınıf) yasaları kendi çıkarlarına göre yorumluyordu.
- 12 Levha Kanunları ile hukuk halka açık hale getirildi ve sınıflar arası adalet sağlandı.
- Daha önce hukuk sözlü olarak aristokrat sınıf tarafından uygulanıyordu.
- Patriciler (üst sınıf) yasaları kendi çıkarlarına göre yorumluyordu.
- 12 Levha Kanunları ile hukuk halka açık hale getirildi ve sınıflar arası adalet sağlandı.
Sınıfsal Mücadelede Denge Sağlaması
- Plepler (alt sınıf), patricilere karşı hukuki güvence istediği için bu kanunlar yazılmıştır.
- Ancak tamamen eşitlik sağlamasa da, plebler için bazı haklar güvence altına alınmıştır.
- Hukukun sadece aristokratların değil, tüm toplumun yararına olması gerektiği fikri ortaya çıktı.
- Plepler (alt sınıf), patricilere karşı hukuki güvence istediği için bu kanunlar yazılmıştır.
- Ancak tamamen eşitlik sağlamasa da, plebler için bazı haklar güvence altına alınmıştır.
- Hukukun sadece aristokratların değil, tüm toplumun yararına olması gerektiği fikri ortaya çıktı.
Roma Hukukunun Temelini Atması
- Roma’nın büyümesi ve genişlemesiyle birlikte hukuk da gelişti.
- 12 Levha Kanunları, ilerleyen yıllarda Roma Hukuku’nun temeli oldu.
- Roma İmparatorluğu, bu hukuki temele dayanarak yönetildi.
Evrensel Hukuk için önemi
12 Levha Kanunları, sadece Roma'da değil, sonraki medeniyetlerde de hukuk anlayışının gelişmesine büyük katkı sağladı.
- Roma’nın büyümesi ve genişlemesiyle birlikte hukuk da gelişti.
- 12 Levha Kanunları, ilerleyen yıllarda Roma Hukuku’nun temeli oldu.
- Roma İmparatorluğu, bu hukuki temele dayanarak yönetildi.
Evrensel Hukuk için önemi
Modern Hukuk Sistemlerine Etkisi
- Bugün Avrupa hukuk sistemleri Roma Hukuku’na dayanır.
- Özel mülkiyetin korunması, sözleşme hukuku, ceza hukuku ve hukukun yazılı olması gibi kavramlar, 12 Levha Kanunları’ndan miras kaldı.
- Fransa, Almanya, İtalya gibi ülkelerin hukuk sistemleri Roma Hukuku’ndan esinlenmiştir.
- Bugün Avrupa hukuk sistemleri Roma Hukuku’na dayanır.
- Özel mülkiyetin korunması, sözleşme hukuku, ceza hukuku ve hukukun yazılı olması gibi kavramlar, 12 Levha Kanunları’ndan miras kaldı.
- Fransa, Almanya, İtalya gibi ülkelerin hukuk sistemleri Roma Hukuku’ndan esinlenmiştir.
Hukukun Erişilebilir Olması
- Kanunların yazılı hale getirilmesi, keyfi uygulamaların önüne geçti.
- Günümüzde anayasal hukuk ve yasaların halka açık olması fikri buradan türedi.
- Hukukun herkes için eşit olması gerektiği fikri, modern demokrasilerde temel ilkelerden biridir.
- Kanunların yazılı hale getirilmesi, keyfi uygulamaların önüne geçti.
- Günümüzde anayasal hukuk ve yasaların halka açık olması fikri buradan türedi.
- Hukukun herkes için eşit olması gerektiği fikri, modern demokrasilerde temel ilkelerden biridir.
Adalet ve Ceza Sistemi
- 12 Levha Kanunları'nda cezalar çok sert olsa da, suç ve cezanın belirli kurallar çerçevesinde düzenlenmesi fikri önemliydi.
- Günümüzde de suçların ve cezaların kanunlarla belirlenmesi zorunludur.
- "Suç ve ceza kanunla belirlenir" ilkesi 12 Levha Kanunları’ndan beri devam etmektedir.
MUSTAFA MERT USLU
9/A 357
- 12 Levha Kanunları'nda cezalar çok sert olsa da, suç ve cezanın belirli kurallar çerçevesinde düzenlenmesi fikri önemliydi.
- Günümüzde de suçların ve cezaların kanunlarla belirlenmesi zorunludur.
- "Suç ve ceza kanunla belirlenir" ilkesi 12 Levha Kanunları’ndan beri devam etmektedir.
MUSTAFA MERT USLU
9/A 357
Yorumlar
Yorum Gönder