ASYA HUNLARI'NDA YÖNETİM
Asya Hun Devleti, M.Ö. 220 civarında Teoman tarafından kurulmuş ve en parlak dönemini oğlu Mete Han (M.Ö. 209-174) zamanında yaşamış bir Türk devletidir. Yönetim yapısı, göçebe devlet düzenine uygun olarak teşkilatlanmıştır ve güçlü bir merkezî otoriteye dayalıdır. Şimdi Asya Hun Devleti’nin yönetimiyle ilgili detayları başlıklar halinde inceleyelim:
1)Hükümdarlık ve Devletin Başında Kim Vardı?
Asya Hun Devleti’nin başında Tanhu (Şanyü) unvanını taşıyan bir hükümdar bulunurdu. Tanhu, hem siyasi hem de askeri otoriteye sahipti. Hükümdarlık veraset sistemi ile babadan oğula geçerdi, ancak güçlü kağanlar tahta geçerken kurultayın (meclisin) onayını da alırdı.
METE HAN
2)Devletin Yönetim Yapısı
Asya Hunları, göçebe yaşam tarzına uygun olarak güçlü bir merkezi yönetim kurmuşlardı. Ancak devletin geniş bir coğrafyada varlığını sürdürebilmesi için federal bir yönetim sistemi uygulanıyordu. Devlet doğu, batı ve merkez olmak üzere üç büyük bölgeye ayrılmıştı.
• Merkez (Başkent): Tanhu’nun bulunduğu bölgedir ve devletin siyasi, askeri ve ekonomik merkezidir.
• Doğu Kanadı: Tanhu’nun oğullarından biri veya güvendiği bir yönetici tarafından yönetilirdi.
• Batı Kanadı: Tanhu’nun diğer oğlu ya da güvenilir komutanlarından biri tarafından yönetilirdi.
Bu sistem, doğudaki yöneticinin batıdaki yöneticiden üstün olduğu bir hiyerarşiyle işliyordu. Ancak her iki yönetici de Tanhu’ya bağlıydı.
3)Kurultay (Danışma Meclisi)
Asya Hun Devleti’nde önemli kararlar, Kurultay adı verilen danışma meclisinde alınırdı. Kurultay, hükümdarın en önemli danışma organı olmasının yanı sıra devlet meseleleri de burada görüşülürdü.
>Kurultaya kimler katılırdı?:
• Devletin ileri gelenleri
• Boy beyleri
• Komutanlar
• Bilge kişiler katılırdı.
Kurultay, savaş ilanı, barış antlaşmaları ve hükümdarın belirlenmesi gibi kritik konularda söz sahibiydi. Ancak son karar yine Tanhu tarafından verilirdi.
4)Askerî ve İdari Yapı
Asya Hun Devleti güçlü bir orduya sahipti. Ordu, onlu sisteme göre düzenlenmişti. Bu sistem, Mete Han tarafından geliştirilmiş ve sonraki Türk devletleri tarafından da benimsenen bir yöntemdir.
>Onlu Sistem:
• 10 asker = Onbaşı
• 100 asker = Yüzbaşı
• 1.000 asker = Binbaşı
• 10.000 asker = Tümenbaşı
Devletin idari yapısı da ordu sistemine benziyordu. Devletin farklı bölgeleri, askeri liderler tarafından yönetiliyordu. Bu sayede savaş zamanında hızlı bir şekilde ordu toplanabiliyordu.
5)Hukuk ve Yönetim Anlayışı
Asya Hun Devleti’nde yazılı bir hukuk sistemi yoktu, ancak geleneklere dayalı Türk töresi vardı. Töre, devletin ve toplumun düzenini sağlıyordu. Töreye aykırı
davrananlar cezalandırılırdı ve hükümdar bile töreye uymak zorundaydı.
>Başlıca hukuk kuralları:
• Hırsızlık yapan cezalandırılırdı.
• Kişi haklarına zarar verenler toplumdan dışlanabilirdi.
• Devlete ihanet edenler ağır cezalara çarptırılırdı.
6)Ekonomik Yönetim
Asya Hunları, göçebe yaşam sürdükleri için ekonomileri genellikle hayvancılığa dayanıyordu. Ancak, Çin ile yapılan İpek Yolu ticareti devletin ekonomisini güçlendirmiştir. Devlet, ticareti ve ganimetleri adil bir şekilde yönetmek için sıkı bir denetim mekanizmasına sahipti.
- Detayları başlıklar halinde inceledik. Şimdi incelediğimiz bu detayları özetleyelim:
Asya Hun Devleti, güçlü bir merkezi yönetim anlayışıyla yönetilmiştir. Tanhu, mutlak otoriteye sahip olsa da kurultay ve boy beyleri gibi unsurlar yönetimde denge unsuru oluşturuyordu. Orduya dayalı bir sistem benimsendiği için askeri disiplin ön plandaydı. Devletin devamlılığını sağlamak için töre kuralları titizlikle uygulanmış, yönetim sistemi esnek ve işlevsel bir şekilde organize edilmişti.
Ayrıca bu sistem, ilerleyen dönemlerde Göktürkler ve diğer Türk devletleri tarafından da örnek alınmıştır.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KAYNAKÇA
>https://ogmmateryal.eba.gov.tr
>https://tr.wikipedia.org
>https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Favys.omu.edu.tr%2Fstorage%2Fapp%2Fpublic%2Fdakbulut%2F63802%2FHunlarda%2520Devlet%2520Te%25C5%259Fkilat%25C4%25B1%2520%25281.%2520Hafta%2529.pdf&psig=AOvVaw2cpRHRn1F_jXLZHK3tn3Sw&ust=1739106206117000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CAQQn5wMahcKEwi4kdvOkbSLAxUAAAAAHQAAAAAQBg
>https://eodev.com/
ŞEVVAL ÇİFTÇİ
9/A 483
.jpg)
Yorumlar
Yorum Gönder