Eski Türklerde Yönetim Biçimi: Kut Anlayışı, Boylar ve Kurultay

Türkler, tarih boyunca devlet kurma yetenekleriyle bilinen büyük bir millettir. Eski Türklerde yönetim anlayışı, hem göçebe yaşam tarzına hem de güçlü bir merkezi otoriteye dayanıyordu. Yönetim sistemi, dini ve askeri unsurların iç içe geçtiği, esnek ama düzenli bir yapıya sahipti. İşte eski Türklerde yönetim biçiminin temel özellikleri:

                      

Kut Anlayışı ve Hakanlık

Eski Türkler, hükümdarlık yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanıyordu. Bu inanca "kut" anlayışı denirdi. Kut, Tanrı'nın hükümdara ve onun soyuna devlet yönetme hakkı vermesi anlamına gelirdi. Ancak bu kutsal yetki, hükümdarın başarısına bağlıydı. Eğer bir kağan (hakan) başarısız olursa veya halkının refahını sağlayamazsa, kutun kendisinden alınabileceğine inanılırdı.

Hükümdarın Unvanları

Eski Türklerde devletin en üst yöneticisine Kağan veya Hakan denirdi. Bunun dışında yöneticilere verilen bazı unvanlar şunlardı:

• Yabgu: Kağan’ın kardeşi veya önemli bir yönetici.

• Tigin: Kağan’ın oğlu ve taht adayı.

• Şad: Ordu komutanı, genellikle kağan soyundan gelen biri olurdu.

Kağan, sadece askeri ve siyasi bir lider değil, aynı zamanda halkın refahını sağlamaktan sorumlu bir yönetici olarak görülürdü. 

     

 Boylar ve Federatif Yapı

Türk devletleri boylardan oluşan bir toplumsal yapı içinde gelişirdi. Devlet, birden fazla boyun bir araya gelmesiyle oluşurdu. Her boyun kendi boy beyi bulunurdu, ancak tüm boylar kağana bağlı olurdu. Bu sistem, göçebe yaşam tarzına uygun bir yönetim şekli sunuyordu.

Kurultay (Toy): Eski Türklerin Meclisi

Devletin yönetiminde Kurultay önemli bir rol oynardı. Kurultay, kağanın danışma meclisi olarak görev yapardı. Boy beyleri, devletin ileri gelenleri ve askeri liderler burada toplanarak önemli kararlar alırdı. Kurultayda alınan kararlar, devlet yönetiminin daha istikrarlı olmasını sağlıyordu. Bu yönüyle eski Türk yönetimi, otoriter ama katılımcı bir yapıya sahipti.                                                                                                          

İkili Yönetim Sistemi

Eski Türklerde devlet genellikle doğu ve batı olarak ikiye ayrılırdı. Bu sistem, devletin daha verimli yönetilmesini sağlıyordu.

• Doğu Bölgesi: Devletin merkezi olarak kabul edilir ve Kağan tarafından yönetilirdi.

• Batı Bölgesi: Kağanın kardeşi veya bir Yabgu tarafından yönetilir, ancak yine de kağana bağlı kalırdı.

Bu sistem, devletin geniş coğrafyalara yayılmasını kolaylaştırsa da zaman zaman iç karışıklıklara yol açabiliyordu.

Askerî ve Hukukî Sistem

Ordu-Millet Anlayışı

Eski Türklerde her erkek asker sayılırdı. Türk toplumu, savaşçı bir yapıya sahipti ve bu durum devletin güçlü bir orduya sahip olmasını sağlıyordu. Kağan, aynı zamanda başkomutan olarak orduyu yönetirdi.

Töre: Türk Hukuk Sistemi

Eski Türklerde yazılı bir hukuk sistemi olmamasına rağmen, toplumda Töre adı verilen kurallar bütünü vardı. Töre, halk arasında adaleti sağlamak için uygulanırdı ve kağan bile bu kurallara uymak zorundaydı. Törenin temel ilkeleri şunlardı:

• Adalet (Könilik): Devlet yönetiminde adaletin sağlanması.

• Eşitlik (Tüzlük): Herkesin kanun önünde eşit olması.

• Bağımsızlık (Uzluk): Devletin bağımsız olması ve halkın özgürlüğünü koruması.

                                         

Sonuç

Eski Türklerde devlet yönetimi, göçebe kültüre uygun, dinamik ve disiplinli bir sistem üzerine kuruluydu. Kut anlayışı, boy düzeni, Kurultay ve töre gibi unsurlar, Türk devletlerinin uzun süre ayakta kalmasını sağlamıştı. Her ne kadar güçlü bir merkezi otoriteye sahip olsalar da, danışma meclisleri ve toplumsal katılım ile yönetimin denetlenebilir olması, eski Türklerin yönetim anlayışının ne kadar ileri olduğunu göstermektedir.

Günümüzde bile Türk devlet geleneğinin izleri, tarih boyunca şekillenen bu yönetim sisteminde görülebilir. Eski Türklerdeki bu yönetim anlayışı, modern Türk devlet anlayışının temel taşlarını oluşturmuştur.

Kaynak:Wikipedia,kulturbilinci.org/,akademiktarih,ebsco.com

                     Mert Ali Bülbül 9/A 480