Eski Türklerde Ordu Düzeni

 Eski Türkler, savaşçı kimlikleri ve askeri başarıları ile tanınırlar. Orta Asya'nın bozkırlarında doğup büyüyen bu millet, zamanla geniş coğrafyalara yayılmış ve güçlü devletler kurmuştur. Türklerin ordu düzeni, disiplinli ve organize yapısıyla dikkat çeker. Bu metinde sizlere Eski Türklerin ordu düzeni ve savaş stratejileri hakkında bilgi vereceğim.

1. Ordu Düzeninin Temel Özellikleri:

İlk Türk devletlerini güçlü kılan iki önemli unsur vardır. Bunlar aile ve ordudur. İlk düzenli ordu teşkilatını kuran hükümdar, Mete Han'dır. Mete Han, onlu sistemi oluşturmuştur. Bu sistemde ordu; onlu, yüzlü, binli ve on binli gibi gruplara ayırmıştır. Bu ordu gruplarına onbaşı,, yüzbaşı, binbaşı ve tümenbaşı gibi komutanlar atamıştır. Türklerde ordu-millet anlayışı vardı ve bu yüzden kadın-erkek ayrımı yapılmadan herkes savaşa hazır halde bulunurdu. Türklerdeki ordu teşkilatı Çinliler, Moğollar, Romalılar ve Ruslar gibi birçok ordu teşkilatına örnek olmuştur.

2. Savaş Taktikleri Ve Stratejileri:

Türkler yaptığı savaşlarda çeşitli taktikler ve stratejiler uygulamışlardır. İşte bunlardan bazıları:

a. Kurt Kapanı/Hilal Taktiği/Turan Taktiği:

Ordu, savaş anında merkez, sağ ve sol olmak üzere üç kısma ayrılırdı. Merkez kuvvetleri düşmana saldırır, bir süre sonra saldıran bu kuvvetler, kaçar gibi geri çekilirdi. Bunu yaparken de at üzerinde ok atmak suretiyle savaşa devam ederlerdi. Böylece geri çekilen askerlerin peşinden gelen düşman, ordunun sağ ve sol kısmı tarafından pusu kurulan yere çekilir, çember içine alınarak imha edilirdi.

b. Sad Planı:

Osmanlı İmparatorluğu döneminde uygulanan bu taktik, Arapçadaki SAD harfinin yazım şekliden uyarlanarak hazırlanmıştır. Harfin kuyruk kısmına süvariler düşmanın kaçmasını önlemek için, güneyinde ilk ordu kuzeyinde ikinci ordu yer alır. Böylece düşmanın etrafı sarılır ve kaçacak yeri kalmaz.

3. Askeri Ekipman Ve Silahlar:

Eski Türklerin kahramanlık ve başarılarında kullanmış oldukları savaş araç-gereçleri önemli bir yer tutuyordu. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

a. Atlar:

Türkler savaşlarda çok önemli başarılar sağlamışlardır. Şüphesiz ki bu başarılarının en önemli aracı at idi. Çünkü at, manevra yeteneği, savaşlarda yıldırım hızıyla delip geçme özelliği ile Türklerin başarılarında önemli rol oynuyordu. Türkler hızlı atlıları ve akınları sayesinde kolaylıkla istilalara girişiyor, uzak- yakın ülkeleri fethediyorlardı.

b. Ok Ve Yay:

Eski Türk silahları arasında ok ilk sırayı alıyordu. Oklar tunç, demir, kemik ya da taş uca sahipti. Türkler çeşitli oklar icat etmişlerdi. Onlar ıslıklı ve zehirli oklar da kullanıyorlardı. Yaylar genelde düz ya da içeriye doğru kıvrık bir beden ve buna iki tarafta tutturulmuş ve geriye bükülmüş iki kısa koldan oluşmaktaydı

c. Kılıç, Mızrak, Kama:

Kullanılan silahlar arasında kılıç önemli bir yere sahipti. Kılıç yakın dövüşlerde kullanılıyordu. Yakın dövüş silahı olarak kama da kullanmaktaydılar. Ayrıca mızraklar da kullandıkları silahlar arasında önemli bir yere sahipti.

d. Savunma Silahları:

Türkler mücadelelerinde savunma silahları da kullanmaktaydılar. Bunlar zırh, miğfer ve kalkandı.

4. Savaş Örnekleri:

Bu bölümde sizlere Türklerin yapmış olduğu önemli savaşlardan bahsedeceğim.

Bunlar şu şekildedir:

a. Malazgirt Savaşı (1071):

Malazgirt Savaşı, Selçuklu Sultanı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romen Diyojen arasında gerçekleşen tarihi bir savaştır. Sultan Alparslan'ın üstün stratejik zekası ve savaş taktikleri sayesinde Selçuklu ordusu, Bizans ordusunu bozguna uğratmıştır. Bu zafer, Anadolu'nun kapılarını Türklere açmış ve Türklerin Anadolu'ya yerleşmesinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Ayrıca bu savaşta Hilal Taktiği Sultan Alparslan tarafından uygulanmıştır.

b. Talas Savaşı (751):

Talas Savaşı, Orta Asya'da Çin Tang Hanedanı ile Arap Abbasi Halifeliği arasında gerçekleşen ve Türklerin de önemli bir rol oynadığı bir savaştır. Bu savaş, Türklerin askeri kabiliyetlerini ve stratejik zekasını ortaya koymuştur. Türkler, Talas Nehri kıyısında Araplarla ittifak kurarak Çin ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Bu zafer, Türklerin bölgedeki güç dengesini değiştirmiş ve İslam'ın Orta Asya'ya yayılmasında önemli bir rol oynamıştır.

5. Sonuç

Eski Türklerin ordu düzeni, onların askeri başarılarının temelinde yatmaktadır. Disiplinli yapısı, etkili komuta zinciri ve stratejik zekası sayesinde Eski Türk ordusu, geniş coğrafyalarda egemen olmuştur. Göçebe yaşam tarzı, askerlerin hızlı ve esnek hareket etmesini sağlamış, savaşlarda avantaj sağlamıştır.

Eski Türklerin askeri başarıları, sonraki nesiller için de önemli bir ilham kaynağı olmuştur. Ordu düzenleri ve stratejileri, sonraki Türk devletleri tarafından benimsenmiş ve geliştirilmiştir. Bu miras, Türklerin askeri tarihine önemli bir katkı sağlamıştır

Kaynakça:

*wikipedia Talas Muharebesi, Malazgirt Meydan Muharebesi

*https://ogmmateryal.eba.gov.tr/panel/upload/files/uhhkg1nwbix.pdf

*dergipark, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi Yıl:4 Sayı:4 2019 ss: 49-70 Prof. Dr. İlhami DURMUŞ

*Sabah, Sad hareket planı

*Habertürk, Türklerin Kullandığı En İyi Savaş Stratejileri

*Milliyet, Türk Savaş Taktikleri

                                                                                                         Ahmet Kerim TÜFEKCİ

                                                                                                                             9/A 495